واقعیت کودکی در افغانستان امروز، تصویری از بحران هم­زمانِ تغذیه، بهداشت، بازگشت مهاجران، بحران اقتصادی و محدودیت‌های آموزشی است. برای میلیون‌ها کودک، مفهوم «کودکی» به معنای واقعی وجود ندارد و بیشتر با خطر، کمبود و آسیب همراه است.

روز جهانی کودک در بسیاری از کشورها جشن کودکانه‌ای است، اما در افغانستان بیش از هر جای دیگری بازتاب‌دهنده بحران‌های پیچیده و چندوجهی است که کودکان این کشور با آن مواجه هستند. بر اساس گزارش‌های معتبر سازمان‌های بین‌المللی، حدود ۲۲.۹ میلیون نفر از جمعیت افغانستان نیازمند کمک بشردوستانه‌اند که ۱۲ میلیون نفر از آنان کودکان هستند و در معرض آسیب جدی قرار دارند.

این اعداد نشان می‌دهند که کودکی در افغانستان برای بسیاری به معنای تجربه‌ای پرچالش و پرمحدودیت است؛ نسلی که نه فقط از حق تحصیل و بازی محروم است، بلکه نیازهای اساسی و انسانی‌اش هر روز در معرض تهدید قرار دارد.

سوءتغذیه گسترده و بحران بهداشتی

یکی از جدی‌ترین بحران‌ها، سوءتغذیه حاد کودکان است. در نیمه اول سال ۲۰۲۵، بیش از ۹.۵ میلیون کودک زیر پنج سال برای وضعیت «wasting» (نازک سری حاد) غربالگری شده‌اند. از این میان، ۲۷۴,۷۸۱ کودک (۵۸٪ دختر) درمان سرپایی دریافت کرده‌اند و ۲۳,۱۵۲ کودک به مراقبت بستری ارجاع داده شده‌اند. برآورد می‌شود که در طول سال، حدود ۸۵۷ هزار کودک زیر پنج سال نیازمند درمان سوءتغذیه شدید باشند. کمبود منابع غذایی مناسب، محدودیت‌های تغذیه‌ای و دسترسی ناکافی به خدمات بهداشتی، سلامت کودکان را به شدت تهدید می‌کند.

وضعیت بهداشتی نیز بحرانی است. بین ژانویه و ژوئن ۲۰۲۵، بیش از ۱۹ میلیون نفر از طریق مراکز بهداشتی ثابت یا تیم‌های سیار به خدمات اولیه سلامت دسترسی پیدا کردند. با این حال، تقاضا برای خدمات بهداشتی بسیار بیشتر از ظرفیت موجود است و بسیاری از کودکان هنوز به مراقبت‌های پایه دسترسی ندارند. تأمین آب آشامیدنی سالم نیز یکی از نیازهای حیاتی در بهبود وضعیت کودکان است. در هشت استان افغانستان حدود ۷۳۸,۰۳۲ نفر به آب آشامیدنی ایمن دسترسی داشته‌اند و در نقاط مرزی، حدود ۳۸۹,۳۳۸ نفر از مهاجرن بازگشته به  افغانستان توانسته‌اند از منابع آب سالم بهره‌مند شوند.

بازگشت مهاجران، بحران اقتصادی و فشار بر خدمات اجتماعی

در سال ۲۰۲۵، بحران بازگشت مهاجرین از کشورهای همسایه به یکی از چالش‌های کلیدی وضعیت بشردوستانه در افغانستان تبدیل شده است. تا تاریخ ۹ اکتبر ۲۰۲۵، حدود ۲.۱۷ میلیون نفر مهاجر از ایران و پاکستان به افغانستان بازگشته‌اند.

این موج وسیع بازگشت، فشار زیادی بر زیرساخت‌های آسیب‌پذیر افغانستان وارد کرده است. خانواده‌های بازگشتی اغلب با کمبود سرپناه، محدودیت دسترسی به خدمات بهداشتی، آموزشی و حمایت روانی مواجه‌اند. کودکان این خانواده‌ها که بخش زیادی از بازگشتی‌ها را تشکیل می‌دهند در معرض آسیب‌های جدی از نظر تغذیه، محافظت اجتماعی و تندرستی روانی هستند.

افزایش این جمعیت بازگشتی نیاز به خدمات سازمان‌دهی‌شده بین‌المللی را برجسته می‌کند، علاوه بر کمک‌های اضطراری، لازم است برنامه‌هایی برای ادغام پایدار بازگشتی‌ها با تمرکز ویژه بر حمایت از کودکان و ایجاد فرصت‌های معیشتی اجرایی شوند.

با همه این مشکلات، بحران اقتصادی نیز کودکان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. بسیاری از خانواده‌ها به دلیل فقر مجبور به واگذاری کودکان به کارهای سنگین یا مشاغل پرخطر شده‌اند، و این امر سلامت جسمی و روانی کودکان را تهدید می‌کند. فشار اقتصادی همچنین باعث کاهش دسترسی کودکان به تحصیل و محدود شدن فرصت‌های رشد و پیشرفت آن‌ها می‌شود.

بحران وضعیت آموزشی

وضعیت آموزشی کودکان در افغانستان یکی دیگر از چالش‌های جدی است. محدودیت‌های اجتماعی و فرهنگی، کمبود معلم، عدم امنیت و امکانات محدود باعث شده‌اند که بسیاری از کودکان از تحصیل محروم شوند. کلاس‌های آموزش مبتنی بر جامعه (Community-Based Education) تا حدی جایگزین مدارس رسمی شده‌اند، اما ظرفیت محدود این کلاس‌ها و محدودیت‌های مالی خانواده‌ها، دسترسی به آموزش را محدود کرده است.

برای دختران، موانع تحصیل پس از کلاس ششم شدیدتر است. این محدودیت نه تنها مانع توسعه فردی دختران می‌شود، بلکه تأثیر بلندمدتی بر توسعه اجتماعی و اقتصادی کشور دارد. نبود دسترسی گسترده به آموزش باعث می‌شود میلیون‌ها کودک از فرصت‌های رشد و تربیت مناسب محروم بمانند و آینده‌شان با ناپایداری مواجه شود.

بحران کودکی در افغانستان تنها محدود به غذا و آموزش نیست. کودکان در معرض خطرات روانی، خشونت و تهدیدات محافظتی قرار دارند. در نیمه اول سال ۲۰۲۵، بیش از ۷۳۰,۰۰۰ کودک و مراقب (والد یا سرپرست) از خدمات حمایتی بهره‌مند شده‌اند. این خدمات شامل پیشگیری از آسیب، کاهش ریسک، مشاوره روانی، و حمایت‌های اجتماعی برای کودکان در وضعیت‌های بحرانی است.

کودکان بازگشتی از مهاجرت، نیاز به حمایت ویژه دارند، زیرا تجربه جدایی از خانواده، شرایط سخت سفر و بازگشت به محیط ناآشنا می‌تواند تأثیرات روانی و اجتماعی جدی بر آن‌ها داشته باشد. نبود حمایت کافی ممکن است باعث افزایش آسیب‌پذیری کودکان و خانواده‌ها شود.

بودجه و چشم‌انداز پاسخ بشردوستانه

صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل برای پاسخ به وضعیت کودکان افغان در سال ۲۰۲۵ نیازمند بودجه حدود ۱.۱۸۹ میلیارد دلار آمریکا است تا بتواند خدمات تغذیه، سلامت، آموزش، آب و بهداشت، و حمایت اجتماعی را فراهم کند. تأمین کامل این بودجه چالش‌برانگیز است و کسری بودجه می‌تواند باعث کاهش پوشش خدمات، محدودیت در پاسخ‌دهی و افزایش آسیب‌پذیری کودکان شود. بنابراین، فشار بر نهادهای بین‌المللی و دولت‌ها برای حمایت بیشتر از کودکان افغان ادامه دارد.

واقعیت کودکی در افغانستان امروز، تصویری از بحران هم­زمان تغذیه، بهداشت، بازگشت مهاجران، بحران اقتصادی و محدودیت‌های آموزشی است. برای میلیون‌ها کودک، مفهوم «کودکی» به معنای واقعی وجود ندارد و بیشتر با خطر، کمبود و آسیب همراه است. روز جهانی کودک فرصتی است برای دیده شدن این واقعیت‌ها، تا توجه جامعه جهانی به نیازهای فوری کودکان و تأکید بر مسئولیت بشردوستانه و انسان جلب شود.

نسل آینده افغانستان تنها با اقدام‌های مستمر و هماهنگ نهادهای بین‌المللی، دولت‌ها و جامعه مدنی می‌تواند امید به تجربه کودکی واقعی و فرصت‌های رشد و پیشرفت را پیدا کند. این روز یادآور ضرورت توجه به کودکان افغان است؛ نسلی که هنوز فرصت تجربه زندگی سالم و بدون تهدید را ندارد، و آینده کشور تا حد زیادی به وضعیت کودکی آن‌ها وابسته است.

منبع: خبرگزاری دید

تاریخ: 29/8/1404

لینک:

 https://didpress.com/179900/